Wystawa "Biblia w sztuce" w legionowskim MOK

Wystawę można było oglądać w legionowskim MOK przez cały kwiecień 2018.
Na wystawę składa się sto grafik ilustrujących w formie drzeworytów, litografii i serigrafii teksty Pisma Świętego. Są to dzieła dziewięciu wybitnych twórców działających od XVI do XX wieku. Wystawa pokazuje dwa podejścia do ilustracji biblijnej.
Nurt tradycyjny prezentują Albrecht Durer, Rembrandt van Rijn, Gottfried Engelmann oraz Gustav Dore. Artystami ilustrującymi Biblię w sposób niekonwencjonalny, nowoczesny są: Marc Chagall, Salvador Dali, Otto Dix, Oscar Kokoschka oraz Andrzej Strumiłło.



Albrecht Durer (1471-1528),
niemiecki malarz i grafik, uważany za najwybitniejszego przedstawiciela niemieckiego renesansu. Do perfekcji opanował techniki graficzne: drzeworyt i miedzioryt, podniósł je do rangi samodzielnych dzieł plastycznych. Stworzył cykle biblijne: Małą Pasję, Dużą Pasję, Apokalipsę.
Rembrandt van Rijn (1606-1669),
Holender, jeden z najwybitniejszych artystów w dziejach sztuki. W grafikach największą uwagę poświęcał człowiekowi i jego psychologicznej charakterystyce. Malował portrety, sceny biblijne i pejzaże.
Godefroy (Gotttfried) Engelmann (1788-1839),
litograf, drukarz, rysownik, malarz francuski. Był prekursorem stosowania we Francji techniki litograficznej. Obok działalności na polu nowych technik graficznych i drukarskich znany jest także z wykorzystania po raz pierwszy w świecie litografii do opublikowania cyklu 52 reprodukcji dzieł Rafaela Santi ilustrujących Biblię.
Gustave Doré (1832-1883),
grafik, malarz i rzeźbiarz francuski. Twórca akwarel, karykatur i ilustracji tekstów. Sławę zawdzięcza ilustracjom do dzieł klasyki literatury światowej, w tym Biblii powstałym w latach 1864-1866. Cykl 230 grafik - wykonanych na podstawie szkiców artysty przez zespół 40 rytowników - stał się jednym z wzorców dla ilustrowania tekstu Pisma Świętego w II połowie XIX i XX wieku.
Marc Chagall (1887-1985),
malarz, grafik i rzeźbiarz francuski pochodzenia rosyjskiego. Indywidualny styl jego sztuki to efekt połączenia przez artystę swobodnej gry form oraz kolorów z elementami symbolicznymi, groteskowymi i fantastycznymi. W ten sposób twórca odwoływał się stale do swoich korzeni - tradycji żydowskiej. Biblię rozpoczął ilustrować w 1931 roku pod wpływem podróży do Palestyny w 1930 roku. Całość ukończona w 1952 roku, a opublikowana w 1957 roku stała się nie tylko jednym z najważniejszych dzieł Chagalla, ale i inspiracją dla nowoczesnej ilustracji książkowej Pisma Świętego.
Salvador Dali (1904-1989),
malarz, rzeźbiarz, grafik, projektant hiszpański. Teoria sztuki kreowanej przez artystę odwoływała się do pozornie sprzecznych, wykluczających się pierwiastków akademizmu i halucynacyjnej "zjawiskowości" obrazowania. Było to także odzwierciedlenie ekscentryzmu twórcy oraz jego stylu życia. Wyrazem skomplikowanej osobowości artysty, ale i jego mistrzostwa warsztatowego są powstałe w latach 1964 - 1969 ilustracje do Biblii Sacra.
Otto Dix (1891 - 1969),
malarz, rysownik, grafik niemiecki. Jego sztuka - pod wpływem doświadczeń I i II wojny światowej, totalitaryzmu III Rzeszy, podziału Niemiec po 1945 roku na dwa państwa - przeszła wielką transformację. Od impresjonizmu, poprzez Neue Sachlichkeit (Nową Rzeczowość), czyli ilustrowanie codzienności w pełnych wstrząsającej ekspresji i prawdy psychologicznej, werystycznych, ale i karykaturalnych dziełach - po pochodzące ze schyłku życia, przesycone mistycyzmem religijnym i ekspresją dzieła. Ilustracje do Ewangelii wg. św. Mateusza z 1960 roku przybliżają ten okres twórczości artysty, który określa się mianem czasu między dwiema ojczyznami (NRD i RFN).
Oskar Kokoschka (1886-1980)
austriacki malarz, grafik i poeta. Działał w okresie wiedeńskiej secesji , następnie ekspresjonizmu. Najsłynniejszy przedstawiciel berlińskiej grupy artystycznej Der Sturm. Jego sztuka to ekspresjonizm czyli styl mówiący, dramatyczny i konwulsyjny: dramatyczne ujęcia, charakterystyczne pozycje ramion i dłoni z rozstawionymi i zagiętymi palcami. Tematykę prac Kokoschki stanowią portrety, pejzaże, kompozycje figuralne o zdecydowanie antywojennej wymowie, sceny biblijne.
Andrzej Strumiłło (ur. 1927 w Wilnie) polski malarz, grafik, fotograf, pisarz i scenograf. W 1988 roku stworzył cykl Psalmów - 18 obrazów na potrzeby dźwigniętej z ruin synagogi sejneńskiej. Jak to określił ks. Józef Sadzik w przedmowie do tłumaczeń Psalmów Czesława Miłosza stanowią one niezrównany wyraz uniwersalizmu rzeczywistości ludzkiej.

DWA SPOJRZENIA NA BIBLIĘ
Biblia to najczęściej czytana książka świata. Wśród czytających ją regularnie przeważają oczywiście ci, którzy widzą w niej natchnione dzieło Boga, przemawiającego piórem jej twórców. Ta natchniona tradycyjnym odczytaniem, rysująca Absolut wprost według biblijnych wyobrażeń ikonografia jest na wystawie bogato reprezentowana; głos tych, co przeczuwają chwałę nieba i grozę piekła zrodzone jeszcze w średniowieczu musi być tu obecny, aby dać świadectwo obecnej do dziś, tradycyjnej lekturze świętych dla chrześcijaństwa tekstów.
Ale równie mocno obecny jest nurt plastyczny obrazujący nowe podejście do biblijnego tekstu - pełen wątpliwości i pytań, zwątpień i wahań, tajemnic i ciemnych obszarów niemocy zrozumienia; oto plastycy poddają świętą Biblię próbie artystycznego obrazu. W czasach powszechnej, masowej kontestacji nie sposób ich interpretacji nie rozważyć poważnie; nie sposób przejść obojętnie obok zwątpienia, świętokradztwa, profanacji ? skoro wyrażają one autentyczny stosunek artysty do wybranego obszaru przedstawianego świata. Te biblijne prowokacje, zbyt śmiałe odczytania, inspirujące tezy, uwikłane we współczesną doczesność interpretacje - czy zaprzeczają Biblii jako świętej księdze, czy też wzmacniają jej aktualność i żywotność?
Ten, który obejrzy wystawę dokładnie, śledząc zarówno jeden, jak i drugi nurt interpretacji, nie znajdzie w niej żadnego punktu stanowiącego ofertę mediacji pomiędzy jednym i drugim. Mediacja taka nie jest bowiem możliwa. Plastyka ukazuje tu w sposób namacalny i dokładny pewne niepokojące zjawisko, co do którego mogliśmy wcześniej mieć pewne przeczucia, ale nie potrafiliśmy śmiało ich wyartykułować.
Nie ma drogi pośredniej. Nie ma "złotego środka" pokoju i spokoju. Nie ma neutralności. Jest Biblia, która pyta nas o świat, nas samych i Boga; są odpowiedzi, zawsze różne, nieuchronnie odmienne, dotkliwie sprzeczne. Jak sugeruje sama Biblia - można być tylko gorącym, albo zimnym. Elegancki chłód, dyplomatyczne ciepło nie znajdują potwierdzenia w plastycznych artefaktach.
Biblia żyje obok nas, wbrew nam i w nas.
Robert Żebrowski